Onlangs stonden we op de voorpagina van de GrootSa! met de Voedselbank. In een interview met Foekje Bouma, Geertje de Walle en Eelke lap spraken we over het succes van het supermarktconcept, de uitdaging van het dalende aantal klanten en toch een grote stijging in het aantal mensen onder de armoedegrens. Lees het volledige artikel hieronder, geschreven door Arend Waninge.
Supermarktmodel bij Voedselbank is een succes: Zoeken naar ‘verborgen’ klanten
GORREDIJK – De Voedselbank Opsterland heeft de wind in de zeilen. De organisatie staat, er is een modern onderkomen, er zijn voldoende vrijwilligers en het aantal klanten daalt. Toch geeft dat laatste ook reden tot zorg. “Wy binne der wol wis fan dat der noch hiel wat minsken wol gebrûk meitsje kinne fan de Voedselbank, mar dat net dogge.”
De afstand tussen de oude en de nieuwe locatie van de Voedselbank Opsterland in Gorredijk is slechts 150 meter, maar de verhuizing naar de Jan Eisengastrjitte nr. 2 in Gorredijk, eind 2023, betekende voor de organisatie een verandering met grote impact. Zeker voor de Opsterlanders die een beroep doen op de Voedselbank. Door de invoering van het supermarktconcept in Gorredijk stellen de klanten nu zelf hun wekelijkse pakket samen. In het verleden lag dat in handen van de vrijwilligers.
Nieuwe werkwijze verhoogt eigenwaarde
De nieuwe werkwijze is belangrijk voor de klanten, weet Foekje Bouma, voorzitter van de Voedselbank Opsterland. “Dat minsken sels beslisse kinne, dat docht wat mei je eigenwaarde. Der wurdt net oer je beslist.” De klanten die vanuit Ureterp worden bediend, kunnen nog niet gebruik maken van deze werkwijze. Daarvoor mist in Ureterp een geschikte ruimte.
De grote ruimte op de locatie aan de Jan Eisengastrjitte oogt ook als een winkel. De producten zijn overzichtelijk uitgestald. Toch zijn er een paar dingen anders dan in de doorsnee supermarkt. De winkelwagens beschikken bijvoorbeeld over een vakverdeling bestemd voor verschillende categorieën boodschappen: ontbijt/lunch, warme maaltijd, drinken, restant, allerhande. De klanten weten hoeveel producten ze uit iedere categorie mogen kiezen, afgestemd op de gezinssamenstelling.
“Wy hearre net oars as positieve lûden fia de frijwilligers fan de útdielploech”, vertelt Geertje de Walle, lid van de vrijwilligersploeg op vrijdagochtend. Zij zorgt, samen met andere vrijwilligers, voor de verdeling van de versproducten, het samenstellen van de in Ureterp uit te delen pakketten en dat alles klaar staat voor de openingsuren op vrijdagmiddag. “At de klanten komme, binne wy wer fuort.” En dat heeft weer alles te maken met het comfort dat de vrijwilligers de klanten willen bieden. “De minsken komme hjirre net foar harren plesier”, zegt Foekje Bouma. “De skroom bliuwt.” En dus is het belangrijk dat ze niet steeds met nieuwe gezichten te maken krijgen. Dat lukt door een klein team van drie vaste medewerkers die tijdens de openingsuren dienst doen. “Sy kinne de klanten en kinne dêr ek op ynspylje.”
Daling aantal klanten
Op dit moment maken in de gemeente Opsterland 52 gezinnen gebruik van de Voedselbank, het gaat om 190 personen, waarvan 101 kinderen jonger dan achttien jaar. Het aantal gezinnen ligt fors lager dan in de afgelopen jaren, toen er soms wel meer dan honderd gezinnen waren aangewezen op deze dienstverlening. Die daling is opvallend, aangezien er in de media veel aandacht is voor de stijgende kosten van het levensonderhoud, de inflatie en de bestaanszekerheid van mensen. Eelke Lap heeft wel een verklaring. Hij is een van de screeners die beoordelen of mensen bij de Voedselbank terecht kunnen. Hij ziet de effecten van stijgende uitkeringen en toeslagen. “Der is in groep dy’t it better krigen hat.”
Elke donaasje, lyts en grut, is wolkom
Volgens Lap zijn ook de effecten zichtbaar van een betere afstemming tussen tal van organisaties. “Fjouwer jier lyn wisten we fan elkoar faak net wat we dienen. Dat is hiel wat ferbettere.” Twee keer per jaar overlegt de Voedselbank nu met andere organisaties, waaronder de gemeente en de diaconie van de kerken, over het armoedebeleid. Belangrijke winst van dit overleg is de verbeterde vroegsignalering. Volgens Lap leidt dit tot het eerder nemen van maatregelen om armoede te beperken, waardoor een beroep op de Voedselbank niet nodig is.
Drempel
Dat lijken goede signalen, maar dat is volgens Bouma maar relatief. Landelijke statistieken leren dat 4 tot 4,5 procent van de Nederlanders in armoede leeft. Gerelateerd aan het aantal inwoners zijn dat in Opsterland 1.350 mensen. En dat terwijl de Voedselbank nu maar 190 inwoners bedient. Bouma: “Der bliuwe in bulte minsken ûnder de radar en dêr meitsje wy ús wol soargen oer.” De Voedselbank probeert op tal van manieren, in samenwerking met de gemeente Opsterland, juist deze doelgroep beter te bereiken. “Mar dat bliuwt dreech.” Er wordt bijvoorbeeld gekeken of de openingstijden en de bereikbaarheid voldoende aansluiten bij de doelgroep. Maar ook is er altijd aandacht voor schaamte. De Walle: “Dat is der fansels altyd. Minsken moatte oer in drompel, mar it kin ús allegearre oerkomme.”
Bezoek aan huis
Eelke Lap is een van de vier screeners in Opsterland, de enige groep vrijwilligers bij de Voedselbank die ook de namen en de achtergronden van de klanten kennen. Een aanvraag leidt zo snel mogelijk tot een bezoek aan huis. “Achter de foardoar krigest, nei it fuortnimmen fan de spanning, in better byld fan de sitewaasje. Der spilet faak mear dan allinnich it finansjele plaatsje.” Het liefst hanteren de vrijwilligers het credo ‘geen pakket zonder traject’; er moet ook altijd hulp zijn om de situatie van de betrokken inwoners te verbeteren. “Fansels altyd mei tastemming fan de minsken. Sûnder dat dogge wy neat.”
Snel duidelijkheid
De screeners hebben nóg een belangrijk uitgangspunt: iedereen is vrij om te leven hoe ze willen. Lap: “Wa bin ík om dat te bepalen? Fansels ha wy wol ris ús gedachten oer saken, mar dan ferwize wy troch nei oare organisaasjes.” De screeners wijzen bijvoorbeeld op het bestaan van de Voedselbank voor dieren in Bakkeveen en de Kleidingbank in Ureterp.
De screening van potentiële nieuwe klanten vindt zo snel mogelijk plaats, het liefst binnen een week na de aanvraag. “Wy litte de minsken net yn it ûngewisse.” Soms is ook al snel duidelijk dat er zo spoedig mogelijk een noodpakket moet komen. Lap verbaast zich er bijvoorbeeld over dat statushouders die een woning krijgen toegewezen, vaak nog weken moeten wachten op duidelijkheid over hun inkomen en toeslagen. “Sy krije standaard yn de earste acht wiken in pakket.”
Grote gunfactor
De toevoer van voldoende voedsel en andere goederen vraag continu aandacht. Supermarkten hebben bijvoorbeeld steeds meer aandacht voor voedselverspilling, waardoor er minder voor de Voedselbank overblijft. De supermarkten werken wel volop mee aan acties, waarbij klanten zelf gekochte producten bij de vrijwilligers in de winkel achterlaten. En er zijn vanuit allerlei initiatieven veel acties die geld opleveren. Ook het aantal particuliere donateurs groeit. Foekje Bouma: “De Voedselbank is de ferantwurdlikheid fan ús allegearre. De gunfaktor is ek wol grut. Wy krije fan alles binnen. Elke donaasje, lyts en grut, is wolkom.” De toevoer van het regionale distributiepunt in Drachten is ook goed op orde en vanuit Europa komt er nu ook extra financiële steun.
Wy ha wol ferlet fan wat jongere frijwilligers. Der binne ek wolris wat swierdere wurksaamheden
Acties met cadeaukaarten vallen ook altijd goed bij de klanten van de Voedselbank. In november kregen alle klanten bijvoorbeeld een kaart voor 25 euro tegoed bij Kruidvat, een landelijke actie. De klanten in Ureterp kregen van de lokale gezamenlijke diaconie van de kerken een tegoedbon van vijftig euro voor de lokale supermarkt. Lap: Dan steane minsken somtiden te gûlen. Dat betsjut foar harren krekt dat stikje ekstra.”
Receptenkaarten
Voedselverspilling heeft ook volop de aandacht van de Voedselbank. Nu de klanten zelf hun pakket samenstellen is het soms lastig om sommige producten kwijt te raken. Spruitjes of bijvoorbeeld pastinaak zijn niet bij iedereen populair, weet Geertje de Walle. “Ik soe ek fuort net witte wat ik mei pastinaak moat.” Vrijwilligers proberen, bijvoorbeeld via receptenkaarten, dan alsnog deze producten aantrekkelijk te maken.
Supergemotiveerd
Door alle inspanningen heeft de Voedselbank financieel de organisatie goed op orde. Dat is mede het gevolg van de nieuwe duurzame huisvesting. De energiekosten en andere huisvestingskosten liggen beduidend lager dan in het verleden. En de Opsterlandse Voedselbank beschikt volgens voorzitter Bouma over een mooie groep supergemotiveerde vrijwilligers. “Dêr ha wy neat oer te kleien.” Wel valt het haar op dat een groot deel van de vrijwilligers gepensioneerd is. “Wy ha wol ferlet fan wat jongere frijwilligers. Der binne ek wolris wat swierdere wurksaamheden.”
Wie meer wil weten over de Voedselbank kan terecht op de website www.voedselbankopsterland.nl.
